Bijzondere muurschilderingen pastorie Gaanderen

Gaanderen – In de pastorie van de Martinuskerk in Gaanderen zijn bijzondere muurschilderingen gevonden. De ruimtes in de pastorie moesten opnieuw behangen worden en daarvoor werd in september 2021 het behang verwijderd. “We hoopten al dat er iets bijzonders onder zat”, zegt Hans Aarntsen, voorzitter locatieraad. “Want er zat een stukje behang los in de pastoorszaal waar een muurschildering zichtbaar was. Maar toen bleek dat alle wanden ze hadden, wisten we dat we iets bijzonders hadden waar we niet zomaar overheen konden behangen.”

Door Carla van der Meer

De locatieraad heeft contact gezocht met Gerdien Dutman, beleidsmedewerker cultuurhistorie van de gemeente Doetinchem. Zij heeft vervolgens contact opgenomen met Werner Weijkamp van het Gelders Genootschap. “Ze kwamen hier en vonden ook dat de muurschilderingen heel bijzonder zijn”, zegt Aarntsen. “Daar moeten we wat mee, vonden ze.” “We hebben een gesprek gehad met de gemeente en het Gelders Genootschap”, laat secretaris Joop Helmink weten. “De gemeente Doetinchem wil de muurschilderingen graag behouden”, geeft Aarntsen aan. “Ze wil dat beeldbepalende gebouwen in de gemeente niet meer naar projectontwikkelaars gaan, maar dat deze gebouwen in gebruik komen voor de gemeenschap. Als de muurschilderingen gerestaureerd zijn, dan is dit een prachtige ruimte voor vergaderingen. Waarschijnlijk zitten de muurschilderingen in meerdere ruimtes, want in de ruimte ernaast is ook een stukje behang weg en zijn er eveneens muurschilderingen te zien. Het is iets heel unieks. Dit heeft met het geloof en onze Westerse cultuur te maken. Laten we daar voorzichtig mee omgaan en het bewaren. Je moet oppassen dat we geen spijt krijgen als dit weggedaan zou worden.” Momenteel loopt er een vooronderzoek naar de mogelijkheden en de kosten van de renovatie. “Er moet onderzocht worden welke stijl het is en wie het geschilderd heeft”, legt Aarntsen uit. “Dat is niet in de archieven te achterhalen. Maar de schilderingen zijn kostbaar, alleen al omdat er goudverf is gebruikt. Daardoor zijn de kosten van het restaureren ook heel hoog. De parochie Maria Laetitia, waar deze kerk onderdeel van uitmaakt, vraagt zich af of ze nog zo’n grote investering willen doen als ze op termijn de kerk willen verkopen.” 

Met de hand geschilderd
“De muurschilderingen zijn uniek voor de omgeving”, aldus Helmink. “We dachten eerst dat er sjablonen zijn gebruikt, maar volgens Weijkamp is alles met de hand geschilderd. Kasteel Slangenburg heeft ook muurschilderingen, maar verder kom je ze hier nergens tegen. De muurschilderingen moeten volgens de regels van Rijksmonumenten gerestaureerd worden. Restauratieschilder Joop Wolters heeft faam op dit gebied.”

Behouden voor Gaanderen
“We zijn heel fanatiek om de muurschilderingen voor Gaanderen en omgeving te behouden”, laat Helmink weten. “Er moet een toepassing voor gevonden worden. In de jaren 70 van de vorige eeuw zijn tijdens een rigoureuze modernisering al veel historische authentieke details verdwenen in de pastorie, zoals een mooie trap en prachtige deuren. De trap is vervangen door een wenteltrap en de deuren door opdekdeuren. Echt zonde. De schilderingen moeten geconserveerd worden, want daglicht is funest. Ze zijn nu nog in goede conditie, op wat beschadigingen na. De motieven en de kleuren zijn nog goed zichtbaar. Evenals diverse wapenschilden. In 1868 werd de Martinuskerk een zelfstandige parochiekerk. De eerste pastoor, J. Th. Luijckx die afkomstig was uit Sneek, liet in 1893/1894 de pastorie bouwen. Uit die tijd dateren de muurschilderingen ook. Een van de wapenschilden op de muurschildering is het familiewapenschild van pastoor Luijckx, waarin de waterpoort van Sneek te zien is. Dit wapenschild komt eveneens terug in het schilderij van Luijckx dat ook in de pastoorszaal hangt.”

Monumentendag
“Het is heel bijzonder dat de muurschilderingen ontdekt zijn”, zegt Aarntsen. “Vroeger kwamen hier alleen het bestuur en de notabelen. De gewone mensen kwamen hier nooit. Monumentenzorg vindt het fantastisch om in deze kamer op 2 september met Monumentendag te starten, zodat meer mensen deze muurschilderingen kunnen zien.”