Juryvoorzitter Gerwin Nijkamp in gesprek met de winnaar. Foto: Ruud Hamburger
Juryvoorzitter Gerwin Nijkamp in gesprek met de winnaar. Foto: Ruud Hamburger

‘Kolossaal debuut’ Gijs Wilbrink wint prijs voor beste boek

Cultuur

BREDEVOORT – “Het kolossale debuut van een taalvirtuoos”, zei juryvoorzitter Gerwin Nijkamp, hoofdredacteur van deze krant, mede namens zijn collega’s Resy Oonk en Frans van Gorkum. De vijf kandidaten waren eerder door de presentatoren Diana Abbink en Joop Hekkelman aan het publiek voorgesteld aan de hand van filmpjes en een interview. In de landelijke pers verschenen lovende recensies over De Beesten. Voor wie het nog niet gelezen heeft vroeg Hekkelman aan schrijver Gijs Wilbrink om een korte samenvatting: “Het is het fictieve verhaal over meerdere generaties van de beruchte familie Keller dat zich afspeelt in een grensdorp. Van mensen die willen uitbreken uit waar ze vandaan komen.” Streektaalkenner Hekkelman vroeg specifiek naar een van de motto’s die aan het verhaal voorafgaan: Ulft blif Ulft. Wilbrink: “Dat is de titel van een lied dat mijn oud-oom Joop Wilbrink schreef. Het klinkt nog altijd in de kermistent in Ulft. Ook mijn grootvader dichtte, schreef liedjes en schilderde. Het citaat is een eerbetoon aan die kant van de familie: het creatieve is in mijn leven heel waardevol gebleken.”

Door Sander Grootendorst

Nadat zijn boek tot winnaar was uitgeroepen, zei hij: “Het was spannend om over mijn geboortegrond te schrijven. Het doet mij veel dat het zo omarmd wordt.”

De top-vijf was uitverkoren uit een totaalaanbod van 88 boeken die vorig jaar in/over Achterhoek en Liemers verschenen. Nijkamp: “Voor de jury een zware klus, maar ook een groot feest. Vooral vanwege de mogelijkheid die de schrijvers bieden om onze streek met andere ogen te zien, ze schetsen een genuanceerder en gedetailleerder beeld dan het stereotiepe dat je zo vaak hoort.” Lucel ten Have-Krabben, net als Wilbrink debutant, beschreef hoe ze door corona op de ic in het Slingeland Ziekenhuis belandde. “Mijn man Jurgen hield een dagboek bij en toen ik het las besefte ik hoezeer het gezin tussen hoop en vrees heeft geleefd.” Het dagboek is in het boek Adembenemend verwerkt. Volgens Nijkamp moet je het af en toe terzijde leggen om de emoties even te laten bezinken.
Bert Wagendorp, schrijver van Phoenix. De memoires van Abel Sikkink, als enige niet persoonlijk aanwezig in Bredevoort, zei op film: “Het verhaal van de Phoenix ken ik sinds mijn zesde. Toen is het zaadje geplant. Heb altijd geweten dat ik er nog wat mee zou gaan doen.” De Phoenix was het schip dat in 1847 ten onder ging op Lake Michigan. Aan boord enkele tientallen landverhuizers, onder meer uit Winterswijk. In de roman vertelt Wagendorp het fictieve verhaal van een overlevende, de jonge Abel. Volgens Nijkamp zitten er ‘juweeltjes van overpeinzing in’. Bijvoorbeeld de zin “Als je opmerkzaam bent, lijk je even in de toekomst te kunnen kijken.”

Historicus Johan Visser schreef over het de gebeurtenissen in 1572 in Zutphen en de Achterhoek én over de verhalen die daarvan overbleven. “Het leest als een detective”, zei Nijkamp. 1572 is lang geleden, maar oorlogssituaties zijn vergelijkbaar door de eeuwen heen, zei Visser. “Het leger van Willem van den Bergh, zwager van Willem van Oranje, veroverde de Achterhoek net zo snel als de Taliban Afghanistan na het vertrek van de Amerikanen. En propaganda, het vervormen van verhalen, zie je bij de oorlog in de Oekraïne ook weer volop gebeuren.”

De vreemde eend in de bijt van de genomineerden was een varkentje. Derk-Jan Rouwenhorst tekende en Rienke Beernink schreef in het Achterhoeks een stripverhaal over de rebelse held Zwientie. Nijkamp ziet er een bewijs in dat het Nedersaksisch als taal springlevend is. De makers van Zwientie broeden al op een vervolg. “Misschien over de Noordtak” (de door het Rijk geplande spoorlijn dwars door de Achterhoek, SG). Zwientie kan ze in Den Haag een poepie laot’n ruken!

Flonkergood
Zoals gebruikelijk was de bijeenkomst begonnen met de presentatie van de nieuwe Flonkergood: de vijfentwintigste editie van het jaarlijkse Achterhoekse verhalen- en gedichtenboekje. “De belangstelling om in het dialect te schrijven neemt toe”, zei Hekkelman. “We kregen 48 teksten van 34 schrijvers binnen. De cursussen die het Erfgoedcentrum geeft, werpen hun vruchten af.” 

Diana Abbink overhandigde het eerste exemplaar aan burgemeester Anton Stapelkamp van Aalten (waaronder Bredevoort valt). Stapelkamp, die zelf de cursus Achterhoeks met succes afrondde, gaf de bos bloemen die hij kreeg meteen door aan Abbink, die hij als ambassadeur van de streektaal beschouwt. Stapelkamp wraakte het besluit van dagblad De Gelderlander om te stoppen met columns in het dialect.

De volgens de redactie drie beste Flonkergood-teksten (het boekje bevat er twintig) werden voorgedragen. Twee door de auteurs: uit Zelhem en uit Winterswijk. Arnold Bleumink uit Groenlo opende de sessie met Eerdmenneken Greunbrook. Het sprookje over de kabouter die uitsluitend de kleur groen accepteert – ‘groen’ was dit jaar het Flonkergood-thema – heeft Toon Tellegen-kwaliteit. Bleuminks partner Annemarie Damveld schreef het; vorige week is zij overleden. “Ja, leu, ’t is neet anders”, zei Bleumink.

De Zeddamse zanger/gitarist Henry Welling verluchtte het programma met zijn liedjes. “Het laeven löp zoas ’t löp en ’t geet zoals ’t geet”, zong hij, speciaal voor de vier genomineerden die niet zouden winnen en de 83 boekenschrijvers die waren afgevallen. Maar ook voor Arnold Bleumink en alle aanwezigen in de zaal. Lezen geeft veel, onder andere troost. Nijkamp: “Ik roep jullie allemaal op, en jullie vrienden, kennissen en collega’s om boeken uit Achterhoek en Liemers te lezen. Het is een grote verrijking.

Gijs Wilbrink in Eibergen
Op donderdag 9 maart zal schrijver Gijs Wilbrink vertellen over zijn roman ‘De beesten’ in de Eibergse bibliotheek. Aanvang van de lezing: 19.30 uur. Kaarten zijn te reserveren op www.oostachterhoek.nl

De genomineerden. Van links naar rechts Lucel ten Have-Krabben, Derk-Jan Rouwenhorst, Gijs Wilbrink, Johan Visser en Rienke Beernink. Op de foto ontbreekt Bert Wagendorp. Foto: Ruud Hamburger

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant