Het eerste artikel van de Grondwet

Het eerste artikel van de Grondwet

Burgemeester, veel bezoekers van het stadhuis hebben wel eens het eerste artikel van de Grondwet aan de muur gezien. Wat houdt het precies in? “Eigenlijk zegt het eerste artikel van de Grondwet, misschien wel het belangrijkste artikel dat we hebben, dat iedereen gelijk is ongeacht hun achtergrond. Het artikel gaat over gelijke behandeling in gelijke gevallen van burgers en iedereen die zich in Nederland bevindt ongeacht godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras of geslacht. In het nieuwe artikel zijn nu de begrippen ‘handicap’ en ‘seksuele gerichtheid’ toegevoegd. Het mooie van artikel 1 is dat het eigenlijk een universeel artikel is. Daarom hangt het ook in de hal van het stadhuis, het huis van de democratie en het huis van ons allemaal.”
Dit artikel is begin dit jaar door beide Kamers van het parlement zonder veel politiek krakeel aangenomen. Kunt u daar wat meer van vertellen? “De eerste stappen zijn al in 2010 gezet door een initiatiefwetsvoorstel dat toen is ingediend door Tweede Kamerleden van D66, GroenLinks en PvdA. Daarna had de voorgestelde wijziging van de grondwet nog een lange weg te gaan. Het eindpunt is met het aannemen van dit wetsvoorstel nu dus bereikt.”
Wijzigen van de grondwet gaat niet zomaar. Hoe verloopt zo’n wetswijziging en waren er tegenstemmers? “Hoe de stemmenverhoudingen nu precies lagen weet ik niet, maar het is heel geruisloos door de Kamer gegaan. Voor een wijziging van de Grondwet is een extra zware procedure voorgeschreven en is in de laatste fase een twee derde meerderheid vereist. Na het indienen van het wetsvoorstel wordt het in eerste instantie door de Tweede Kamer en daarna door de Eerste Kamer behandeld. Dan is een simpele meerderheid van stemmen nog voldoende, maar daarmee is het nog niet aangenomen. De volgende stap is dat, nadat er nieuwe Tweede Kamerverkiezingen hebben plaats gehad, opnieuw over het voorstel gestemd moet worden in zowel de Tweede als de Eerste Kamer. Om het aan te nemen is dan een twee derde meerderheid vereist. De gedachte daarachter is dat de kiezers de gelegenheid krijgen om via die verkiezingen hun mening te geven.”
Hoe lang heeft het geduurd voordat men aan deze grondwetswijziging toe was? “Vanaf het initiatiefwetsvoorstel tot de aanneming ervan begin dit jaar dus in totaal 13 jaar.”
Wat is in de praktijk het gevolg van deze wijziging? “Voor de gemeente was het praktische gevolg dat we het tableau in de entree van het stadhuis onmiddellijk nadat de wet was aangenomen hebben vervangen door een ander met daarop de nieuwe wetstekst. Ik gebruik zelf wel een paar keer per jaar expliciet artikel 1 om iets wat ik graag wil of verstandig vind te onderbouwen. Ik denk dat de symbolische waarde belangrijker is dan de juridische waarde.”
Nederland heeft al een Grondwet sinds 1848. Heeft er altijd een anti-discriminatie artikel in gestaan? “Artikel 1 bestaat pas sinds 1983 toen de grondwet ingrijpend is gewijzigd. Je zou wel kunnen zeggen dat de oorsprong veel ouder is, die stamt namelijk nog uit de Franse tijd in 1798 als artikel 3 van de toenmalige grondwet. De tekst uit die tijd luidde ‘Alle leden der maatschappij zonder onderscheiding van geboorte, bezit, stand of rang hebben aanspraak op dezelfde voordelen.’ Dat is de basis geweest van het gelijkheidsbeginsel en de anti-discriminatie bepaling.

Tekst: Bert Vinkenborg