Demonstratierecht

Burgemeester, we kennen in Nederland een recht om te demonsteren. Is dat wettelijk vastgelegd?
“Demonstratierecht is een grondrecht en daarmee van de hoogste orde. Het staat in artikel 9 van de grondwet. Dat betekent in feite dat iedereen die zich met twee of meer personen wil uiten in de publieke ruimte daarvoor ook de gelegenheid moet krijgen. Je kunt je afvragen of de bedenker van dat artikel voor ogen heeft gehad hoe er tegenwoordig mee om wordt gegaan. Soms worden de grenzen van het toelaatbare opgezocht. In de grondwet staan rechten en plichten maar soms lijkt het of betogers wel hun rechten kennen maar niet de plicht om met anderen rekening te houden. Je ziet nu wel eens betogingen, ook in Doetinchem, waarvan je je kunt afvragen of dat nou helpt  Als demonstranten uit zijn op ordeverstoring missen ze hun doel.”

Tot hoever mag je gaan met een demonstratie?
“Demonstranten mogen vrij ver gaan en als burgemeester word je geacht demonstranten te beschermen.  Een bekend voorbeeld daarvan was de actie tegen zwarte pieten bij een sinterklaasintocht in Friesland. De Blokkeerfriezen wilden niet dat de Kick Out Zwarte Piet demonstranten daar rommel kwamen trappen en hielden ze tegen. Dat mag dus niet. Een burgemeester moet de demonstranten dan een passende plek geven om te demonstreren. Degenen die probeerden de demonstratie te verhinderen zijn later door de rechter allemaal bestraft. Het demonstratierecht is een groot goed. Wel zijn er enkele beperkende zaken zoals de bescherming van verkeersveiligheid, wanordelijkheden en gezondheid. In Doetinchem hebben we een demonstratie tegen de ING Bank meegemaakt die op de Raadhuisstraat tot wanordelijkheden en een onveilige situatie leidde. Dat mag dus niet! Diezelfde demonstratie had ook op het plein voor het stadhuis kunnen plaatsvinden. Recent was er een voorbeeld waarbij collega Marcouch van Arnhem een demonstratie door Pegida weigerde omdat hij de veiligheid niet kon waarborgen.”

Moet een demonstratie tevoren worden aangemeld?
“Dat is niet nodig. Je mag op ieder gewenst moment demonstreren, maar er wordt wel geadviseerd om het te melden. In Doetinchem ging het mis omdat men midden op straat ging staan. We hebben hen toen gevraagd om op een veiliger plek te gaan staan Dat wilden ze niet omdat de impact op een onveilige plek groter is dan op een veilige. Mede door de media aandacht heeft men zijn doelstelling toen bereikt. Bij een volgende gelegenheid maak ik een afweging. Als men het daar niet mee eens is, kan men naar de rechter gaan. Een demonstratie verbieden is niet makkelijk. De commotie kan op een bepaald moment zo groot worden dat het voor- en tegenstanders op de been brengt en dat het leidt tot een kloof tussen groepen in de samenleving. Soms zelfs op een gewelddadige manier.”

Recent waren er voorbeelden van uit de hand gelopen demonstraties. Wat waren de gevolgen?
“Denk maar aan een koranverbranding of opstootjes tussen mensen in de coronatijd. Als je ziet wat er soms aan politie inzet nodig. Neem het voorbeeld Arnhem.. 600 Agenten op de been en een gecalculeerde schade van een miljoen Euro. Dat gaat wel ten koste van de inzet voor andere dringende taken.”

Wat doet een burgemeester om uitwassen te voorkomen?
“Dan is er overleg in de lokale driehoek van politie, justitie en de burgemeester om te kijken of je de demonstratie kunt afbreken, beëindigen of verplaatsen. Dan wordt er een besluit genomen en daarnaar gehandeld.    

Tekst: Bert Vinkenborg