Ad van Liempt met zijn nieuwste boek dat hij gemaakt heeft samen met fotograaf Rolf Baas (foto Roel Kleinpenning)
foto Roel Kleinpenning'Je realiseert je dat het hier is gebeurd'
DOETINCHEM - Twee weken geleden is een nieuw boek over de Tweede Wereldoorlog verschenen. Het is het nieuwe boek van historicus Ad van Liempt en fotograaf Rolf Baas met foto’s van plekken in Duitsland waar geschiedenis is geschreven in de aanloop naar én tijdens de oorlog. “De emotie op de plek zelf is veel sterker dan dat je het alleen in een boek leest.”
Door Hans Hissink
Het boek heeft de titel ‘Hier is het gebeurd. 50 plekken in Hitlers Duitsland om bij stil te staan' meegekregen. Het gaat om 50 plaatsen met herinneringen uit de periode 1933-1945. Bekende plekken, maar ook plaatsen waar weinig mensen van hebben gehoord. Twee jaar geleden heeft Ad een boek geschreven over 50 plekken in Nederland uit de bezettingstijd. "Mijn neef Rolf Baas is een hele goede fotograaf en we vonden het leuk om een keer samen iets te doen. Dat werd het boek met de Nederlandse memorabele oorlogsplekken. De uitgever heeft dat boek met veel smaak vormgegeven.
'De Bezetting'
"De interesse voor Tweede Wereldoorlog is ontstaan bij het maken van de nieuwe versie van de tv-serie ‘De Bezetting' van Loe de Jong, eind jaren '80. Het was een voorrecht van onschatbare waarde om anderhalf jaar intensief met hem samen te werken. Ik heb veel van hem geleerd en werd een soort specialist. Langzamerhand durfde ik ook boeken over de oorlog te schrijven. En dat ben ik blijven doen naast de boeken over andere onderwerpen.”
Door de samenwerking met Loe de Jong én het maken van de negendelige serie ‘De Oorlog' kreeg Ad een goed overzicht van wat er allemaal is gebeurd tijdens de Tweede Wereldoorlog. "Voor dit boek heb ik lijsten gemaakt van plekken die mij te binnen schoten en waarvan ik dacht dat die beschreven moesten worden. Dat waren zo'n 70 plekken waarvan er dus een aantal zijn afgevallen omdat ze fotografisch wat minder mooi waren of dat het verhaal erachter toch minder interessant was dan in eerste instantie gedacht.”
Voor de plekken in Duitsland moest Ad veel voorbereidend werk doen. "Ik heb ontzettend veel gelezen en bestudeerd. Voordeel was dat Duitsland heel veel herdenkingsplekken heeft. Op het internet komt er een enorme keuze voorbij. Ik heb ook een hele stapel boeken aangeschaft via websites van Duitse tweedehands boekwinkeltjes. Ik wilde de stukken schrijven voor een deel op eigen waarneming, maar ook voor een belangrijk deel van hoe het is gebeurd en wat betekenen deze plekken nog. Door het lezen van die boeken ben ik ook hele interessante plekken tegengekomen die dan weer geen herdenkingsplek zijn. Bijvoorbeeld het voormalige kamp Föhrenwald waar een Joodse enclave tot ver na de oorlog heeft gewoond of de Lamberti Kirche in Münster waar bisschop Von Galen zijn befaamde preek hield, een protest tegen het moorddadige optreden van het nazibewind tegen mensen met een handicap of geestelijke stoornis.”
Alle plekken zijn door Ad bezocht. "De emotie op de plek zelf is veel sterker dan dat je het alleen in een boek leest. In Berlijn zijn Rolf en ik samen geweest. De rest hebben we los van elkaar bezocht. Ik zorgde dan dat hij de informatie had van wat er op die betreffende plek gebeurd was. Soms had ik de foto al in mijn hoofd als ik er rondkeek en soms had ik het verhaal al geschreven en ging hij daarmee op pad voor de foto.”
De meest indrukwekkende plek die bezocht werd, is slot Sonnenstein in het Oostduite stadje Pirna. vlakbij Dresden. "Dat was tijdens de oorlog een inrichting voor verstandelijk gehandicapten. In de kelderruimte daarvan was een gaskamer ingericht waar 13.720 mensen zijn vergast, omdat hun leven, volgens de nazi's, nutteloos was. Je realiseert je ineens dat het hier is gebeurd.”
Verbazing
Het woord ‘verbazing' valt als Ad over plekken vertelt die hij bezocht heeft. "Daar gaat het om. Het is ook de allerbelangrijkste eigenschap die een journalist moet hebben. Het was een mooi project door je eigen verbazing en waarneming te combineren met de feiten over hoe het allemaal gebeurd is. Bij een bezoek aan het dorpje Alt Rehse, waar nazi-artsen werden bijgeschoold, kwam ik er bijvoorbeeld achter dat Hitler in 1933 een nieuwe jaartelling was begonnen. Het was bovendien dus een heel leerzaam project.”